فلسفه سيزده بدر و روز طبيعت

 جشن سيزده بدر  و مراسم هاي روز طبيعت 

 سيزدهمين روز از هر ماهي در گاهنامه‌ي ايراني تير يا تيشتر نام دارد و روز سيزده ماه فروردين به جشن سيزده بد‌ر  و روز طبيعت نام گذاری شده است.

 جشن سيزده فروردين ماه روز بسيار مبارک و فرخنده است. ايرانيان چون در مورد اين روز آگاهي کمتري دارند آن روز را نحس مي دانند و براي بيرون کردن نحسي از خانه و کاشانهً خود کنار جويبارها و سبزه ها مي روند و به شادي مي پردازند. تا کنون هيچ دانشمندي ذکر نکرده که سيزده نوروز نحس است. بلکه قريب به اتفاق روز سيزده نوروز را بسيار مسعود و فرخنده دانسته اند.

 نخست باید به این موضوع توجه داشت که در فرهنگ ایرانی، هیچ یک از روزهای سال «نحس» و «بدیومن» یا «شوم» شمرده نشده، بلکه چنانچه می دانیم هر یک از روزهای هفته و ماه نام هایی زیبا و در ارتباط با یکی از مظاهر طبیعت یا ایزدان و امشاسپندان داشته و دارند،(نگاه کنید به نام روزهای ماه) و روز سیزدهم هر ماه خورشیدی در گاهشماری ایرانی نیز «تیر روز» نام دارد که از آن ِستاره ی تیشتر، ستاره ی باران آور می باشد و نیاکان فرهیخته ی ما از روی خجستگی، این روز را برای نخستین جشن تیرگان سال، انتخاب کرده اند.

 نامگذاری اين روز:

 در سيزدهمين روز از تیر ماه، آرش كمانگير، پهلوان ايرانی با پرتاب تير، مرز ميان ايران و توران را جدا كرد و در پي آن آشتی مردمی را ميان توران و ايران كه سال ها در جنگ بودند پايدار ساخت. به يادبود او ايرانيان جشن تيرگان را در ماه تير برپا كردند و سيزدهمين روز از هر ماهي را تير يا تيشتر ناميدند.

 تِشتر یا تير كيست؟

 در ميتخت‌هاي (اساطير، Myths) ايراني،  تِشتر یا تير ايزد بانوي بارندگي است كه در آسمان‌ها به ريخت اسپ سپيدي در رهروي است و هرگاه با ديوي به نام اَپوش بجنگد و برنده شود، سالي پر از سبزي و خرمي و باران در پيش است. از سويي گويند كه جمشید شاه پیشدادی هم هر سال در روز سیزده نوروز در دشت سبز و خرم چادر بر پا می کرده و بار همگاني می داده که سپس به گونه‌ي آیین درمی آید و از همين روي ايرانيان روز سيزدهم فروردين كنار سبزه‌ها، چشمه سارها و جويبارها مي‌روند و به ويژه زنان كه نماينده‌ي آناهيتا، ايزد بانوي آب هستند با نوازش سبزه‌ها و گره زدن آنان {داستان گره زدن سبزه در پايين آورده شده}، پشتيباني خود را از ايزد بانوي باران نشان مي‌دهند.

 برگزاری آيين جشن سيزده بدر:

 نياكان ما پس از دوازده روز جشن که یاد آور دوازده ماه سال است، روز سیزدهم را پایان جشن بزرگ نوروز می دانستند. امروزه هم هنوز روز سيزدهم فروردين همانند شب پاياني چهارشنبه سال جايگاه ويژه‌اي دارد. اگر با چهارشنبه ‌سوري به پيشواز نوروز مي ‌رويم، با جشن سيزده بدر همراه با شادي به پادرهه/بدرهه (بدرقه) آن مي ‌رويم.

  آنان از بامداد روز سيزده فروردين سفره نوروزی را بر مي چيدند و سبزه ها را با خود بر مي داشتند و به دشت، بيابان و کشتزارها مي بردند و به آب روان مي سپردند كه نشانه‌ي ‌پيشكشي دادن به ايزد بانوی آب ها است و با نيايش به درگاه اهورامزدا آرزوی بارش باران و سالی پر از فراوانی و شادی می كردند.

 آنان در زمین تازه روییده و سرسبز و آکنده از انبوه گل و گیاهان بياباني به شادی، ترانه سرایی، پایکوبی، بازی های گروهی، بادبادک پرانی، سوارکاری، هماورد جویی جوانان، آب پاشی و آب بازی می پرداختند و با گرد آوری سبزه از دشت و كوه به پختن آش و خوراکی های ویژه مي پرداختند، که همه ریشه در فرهنگ زیبای ايراني دارد و آن شاد کردن، خنداندن و آشتی و در پي آن فروریختن اندیشه های پلید و تیره است.

  بخشی دیگر از آیین های زيباي سیزده بدر با سرنوشت در پیوند است، برای نمونه: شگون (فال) گوش ایستادن، شگون گیری و به ویژه شگون کوزه، گره زدن سبزی و گشودن آن، بخت گشایی که در سمركند (سمرقند) و بخارا رواج دارد و نمونه های پرشمار دیگر...

 سبزه گره زدن:

 در ميتخت‌هاي (اساطير، Myths) كهن ايران، مَـشـیـه {=آدم: آدم واژه‌ی پارسی و كوتاه شده‌ی واژه‌ی اوستايی ايودامَن به مانك (معنی) نخستين آفريده است که به ديگر زبان‌ها رفته است.} و مَـشـیـانـه (حوا) روز سیزدهم فروردین با گره زدن دو شاخه ی موُرد، برای نخستین بار در جهان پايه‌ي پيوند خود را بنا هشتند. امروزه هم دختران و پسران دم بخت با گره زدن سبزه در روز سيزده فروردين با گواه گرفتن نهاد (طبيعت، Nature) از اهورامزدا آرزوی پيوندی خوب می كنند.

 انگيزه نافرخندگی روز سيزده و مَر (عدد) سيزده:

 درباره نافرخندگي روز سيزده گفتارهاي گوناگون هست كه نياز به پژوهش بسيار دارد، از اين رو در اينجا دو ديدگاه جداگانه را برسي مي كنيم كه درست بودن يكی از اين دو ديدگان نياز به كاوش بسیار دارد.

 ديدگاه نخست چنين است: همانگونه كه گفته شد آرش كمانگير پس از پرتاب تير، مرز ميان ايران و توران را شناساند، ولي پس از آن جان خود را از دست داد و گويند نافرخندگی روز سيزده در نزد نياكان ما و همچنين گسترش آن مَر (عدد) 13 در جهان، برای نافرخنده بودن مرگ آرش كمانگير در اين روز است.

 ديدگاه دوم چنين است: در فرهنگ ایران هیچ یک از روزهای سال نافرخنده شمرده نشده ولی چون پس از تاخت تازیان به ایران، آنان هفت روز در هر ماه را نافرخنده می دانستند و سیزده هم در شمار آن بوده، گويند نافرخندگی سيزده از اينجا ريشه گرفته است.

● دروغ سيزده يا یکم آوريل

 دروغ سيزده بهانه اي براي سرگرمي و خنديدن در اين روز است كه اتفاقا يكي از شباهت هاي فرهنگ ايراني با فرهنگ هاي ديگر است.

 دروغ هاي روز یکم آوريل مانند همين دروغ ها و شوخي هاي سيزده بدر است. روز یکم آوريل، هر چهار سال يكبار مصادف با روز سيزده فروردين است و سه سال ديگر با ۱۲ فروردين مصادف است .

 یکم آوريل در اساطير روم باستان مصادف است با روز رستاخيز آتيس الهه تبسم. شاد بودن و خنديدن در اين روز مرسوم است. آمريكايي ها در روز یکم آوريل از روش هاي مختلف و گاهي عجيب و غريبي براي دست انداختن ديگران و شوخي كردن با آنان استفاده مي كنند.

 بريتانيايي ها مي گويند كه بدشانسي نصيب كسي خواهد شد كه بخواهد در بعد از ظهر روز یکم آوريل كسي را دست بيندازد، زيرا در آن ساعات ديگر مردم نسبت به اينگونه شوخي ها آمادگي پيدا كرده اند.

 در هند، يك روز پیش از یکم آوريل جشن هولي برگزار مي شود كه در آن مردم بر روي همديگر رنگ مي پاشند و شادي مي كنند. در روز یکم آوريل، مردم پرتغال بر روي همديگر آرد مي پاشند.

 مردم فرانسه، روز یکم آوريل را روز ماهي مي نامند. كودكان و نوجوانان فرانسوي در اين روز، بر پشت ديگران كاغذي مي چسپانند كه بر روي آن تصوير نوعي ماهي كه زود به دام مي افتد كشيده شده است. منظور از اين كار، اين است كه فردي كه كاغذ به او چسپانده شده مثل همان ماهي، زود به دام مي افتد.

^● روز طبيعت فراموش شده

 سيزده بدر روز طبيعت است اما اگر روز چهاردهم فروردين سري به پارک ها و يا فضاي سبز اطراف شهر ها بزنيد متوجه مي شويد كه سيزدهم فروردين هر روزي مي تواند باشد جز طبيعت. مردمي كه از صبح از خانه بيرون آمده اند آنقدر زباله و آشغال از خودشان در طبيعت به جا گذاشته اند و همه جا را كثيف كرده اند كه باور كردني نيست.

 در سال هاي گذشته انجمن هاي حمايت از محيط زيست براي رفع اين مشكل اقداماتي كرده اند اما هنوز راه به جايي نبرده است^.

جشن سيزده بدرتان فرخنده باد.